İŞLEVLERİNİN DOĞRU YERİNE GETİRİLMESİ ÇABASIDIR
Valilik Toplantı Salonunda gerçekleşen seminerde Yrd. Doç. Dr. Recep Yücel etik kavramı ve toplumda etik konularında katılımcılara bilgi verdi. Yücel ?Etik sözcüğü ,Yunanca?da gelenek görenek anlamına gelen ethos sözcüğünden gelir .Günümüzde işletmelerinde etik büyük önem kazanmaktadır.Sürekli olarak karşımıza çıkan işletme odaklı rüşvet ,yolsuzluk ,dolandırıcılık,yetkilerin kötüye kullanımı gibi kavramlar kamunun duyarlı olduğu başlıca konulardır. Kültür ve etik kavramları belli ölçüde birbirleriyle bağlantılıdır. ETİK,insanlar için neyin doğru olduğunu ortaya konmasıdır ve işletme etiği insancıl değerlerin ışığında işletme işlevlerinin doğru yerine getirilmesi çabasıdır?
KURALLAR TOPLULUĞU
?Etik, genel değer moral değerlerin ve kişilerin birbirleriyle ilişkilerinde, bu moral değerler içinden benimsedikleri özel değerlerin incelenmesidir. Geniş anlamda ETİK, herhangi bir eylemin kabul edilebilir biçimde gerçekleşmesini sağlaya n temel kurallar yada değişkenlerdir. Etik neyin doğru yada yanlış olduğunu ortaya koyan davranışsal kurallar topluluğu, ilkeler topluluğudur. Ayrıca ETİK ahlaki görev ve sorumlulukları da içerir. Türkçede ETİK kavramı, tek bir sözcükle tam anlamıyla karşılanamamaktadır. Ahlak, dürüstlük gibi kavramlar etik kavramının içindedir.Etik kavramını törel kurallar olarak belirtebiliriz?
İŞLETMELERİN VAR OLAN YASALARA UYMASIDIR
?Toplumsal sorumluluk ve etik kavramı aynı olmamalarına karşın ,birbirlerinin yerine kullanılırlar.Toplumsal sorumluluk bir işletmenin topluma karşı duyması gereken sorumluluklardır.Toplumsal olarak sorumlu olmak toplum üzerinde olumlu etkileri en üst düzeye çıkarıp, olumsuz etkileri en aza indirmektir.İşletmelerin toplumsal sorumluluğu ekonomik, hukuksal ,etik ve gönüllü olmak üzere inceleyebiliriz. Ekonomik sorumluluk : Toplumun istediği ve gereksindiği mal ve hizmetleri işletmenin sürekliliğini sağlayacak ve yatırımcılara karşı sorumlulukları yerine getirecek bir fiyatla üretmek. Hukuksal sorumluluk : İşletmelerin var olan yasalara uymasıdır?
TOPLUM ÜZERİNDEKİ ETKİLERİYLE BAĞLANTILIDIR
?Etik sorumluluk : Yasalarla belirtilmeyen fakat bir işletmeden toplumun beklediği davranışlardır. Gönüllü sorumluluk : Toplumun işletmelerden beklediği çeşitli katkılardır. örnek olarak eğitim, çevreye duyarlı olmak vb gibi davranışlardır. Toplumsal sorumluluk : Toplum ile işletmeler arasında bir toplumsal anlaşmadır.Oysaki etik bireysel karar almayı ilgilendiren ahlak kuralları ile ibağlantılıdır.İşletme etiği bireysel kararların ahlaksal kurallar ve ilkeler üzerindeki etkisiyla ilgilenirken ;toplumsal sorumluluk örgütsel kararlar ve bu kararların toplum üzerindeki etkileriyle bağlantılıdır?
SEÇENEKLER KARARIN YÖNÜNÜ DEĞİŞTİRİR
?Yöneticilerin verecekleri kararlar,beş nedenle çok karmaşık bir yapı gösterir. 1.Etik kararaların sonuçları başkalarını da ilgilendirmektedir. Bu kararlar dalgalar biçimin da yayılarak, işletme dışındakileri de etkiler. Örnek olarak, bir işletme ucuz ancak güvenli olmayan kullanarak bir mal ürettiğinde, hem çalışanlarını hem de bu malı kullananları etkileyecektir. 2.Etik sorunlara ilişkin alınacak kararlar çok çeşitli seçeneklere sahiptir. Bu kararlar evet- hayır biçiminde oluşmaz. Örnek olarak, güvenli olmayan ucuz hanmadde kullanan bir başka seceneğide, çok ucuz ve çok güvensiz hammadde kullanmaktır, Başka deyişle birbirinden çok farklı seçenekler kararın yönünü değiştirir?
SOYUTLANMIŞ KARARLAR VEREMEZ
?3.Etik sorunlara ilişkin işletme kararları çoğunlukla karmaşık sonuçlar doğuru. Her anan işletme kararında toplumsal çıkarlar ve maliyetler karşılıklı olarak değerlendirilip geirler ve harcamalar açısından irdeleme yapmak gerekmektedir. 4.Çoğu illetme kararı belirsiz etijk sonuçlar doğurur .Bir kararın gerektirdiği sonuç akılcı görünse de hiçbir zaman tam bir kesinlik taşımaz.Başka bir deyişle ,etik risk olmaksızın bir kararın alınması söz konusu değildir. 5.Etik konulardaki çoğu işletme kararı kişisel özellik taşır. Bir girişimcinin vereceği kararda ,o kararın doğura çağı sonuçları değerlendirmeksizin hareket etmesi söz konusu olamaz.Sonuç işletme çıkarı açısından olumsuza gidecekse ,yönetici kararın yönünü değiştirebilir.Girişimciler tümüyle işletme çıkarlarından soyutlanmış kararlar veremez?
ETİK KURALLAR BELİRLEDİĞİNİ GÖSTERMEKTEDİR
?İşletme kararlarına ilişkin bu beş oluşum ,girişimcilerin işletme kurarken ve işletirken göz önünde tutulması gereken konulardır.Ana kararların herbirinde ,girişimcilerin elsden gelen en çok bilgiyi edinmesi gerekir. Etik sorumluluk için işletmelerde stratejilerin belirlenmesi gerekmektedir.Etik kuralların bir bölümü endüstriyle ,bi bölümü doğrudan işletmeyle ilgili olarakdüzenlenir.Bu kurallar pek çok konuyu kapsar.aöarnek olarak işletme varlıklarının yanlış kullanımı ,işletme içi bilgilerin çıkar için kullanımı ,defter kayıtlarının yanlış ve eksik olamsı, tekelci uygulamalar gibi. ABD?de yapılan bir araştırmada örgütlerin % 72?si kuralları yazılı olarak belirtmişlerdir. Başka bir araştıma da 300 şirketten 227?sinin etik kurallar belirlediğini göstermektedir?
İLK ADIMI ETİKLE İLGİLİ KONULARIN FARKINA VARMAKTI
?Kişiler 5 belirli bir konuda ya da konumda etiğe ilişkin bir boyut algıladıklarında, etik kararlar verme gereği duyarlar. Bu nedenle, işletme etiğini anlamanın ilk adımı etikle ilgili konuların farkına varmaktır.Etiğe ilişkin konular ,bir sorun,bir konum ya da fırsat olabilir ve bunların bireyler ya da örgütlerce doğru ya da yanlış,etiğe uygun ya da etik dışı olarak karşılaştırılması gerekir. Etiğe ilişkin konuların ortaya çıkmasında yol açan etkenlerin başında ,bireylerin kişisel değer yargıları ile çalışılan işin ve yaşanılan toplumun değer yargıları arasındaki çatışma gelir?
ÇIKAR ÇIKMAZ ÇÖZMELERİ GEREKMEKTEDİR
?İşletme çalışanlarının amaçları ile işletmenin örgütsel amaçları arasında bir çelişki doğabilir; bu durum etik konuların ortaya çıkmasına neden olur.Ayrıca,tüketicilerin güvenli ürün istemeleri ile üreticilerin yüksek kar elde etme arzusu etik sorunların çıkmasına neden olabilir.
Yöneticiler belirli bi kişiyi işe almak isterken ,örgütün en nitelikli personeli işe alma amaçıyla çelişebilir.Ayrıca,toplumda kadınlara ,belli kümelere de eşit iş fırsatı verme amacı ile bir çelişki yaşanabilir. İşin özellikleri ile örgütün kültürü arasında çelişki etik sorunlar yaratabilir. Örgütler ve bireyler herhangi bir etik sorunla karşılaştıklarında bunları nasıl çözeçeklerini kararlaştırmak zorundadırlar.İşletmelerin sık sık karşılaştıkları sorunlar ise ,bunlar ortaya çıkar çıkmaz çözmeleri gerekmektedir?
ÇIKARLARINI BİRBİRİNDEN AYIRMALIDIR
?Etik konuların çatışmalarından doğması nedeniyle ,bu çatışmaların neden doğduğunu incelemek gerekir.İşletme yöneticileri ve çalışanlar görevlerini yerine getirirken kendi etik inançları ve sorumlulukları ile işletmeninkiler arasında uyumsuzluklart yaşarlar.Belli başlı olanlar Çıkar çatışması : Kişiler kendi kişisel çıkarlarını ,örgütlerin ya da çeşitli grupların önünde tuttuğuda çıkar çatışması daoğar.Bu çatışmanın olmaması için kişiler kendi çıkarları ile işletme çıkarlarını birbirinden ayırmalıdır?
MÜŞTERİNİN GÜVENİNİ YOK EDER
?İçtenlik ve Doğruluktan sapma : İşletmeler,tüm yasalara uymak zorundadırlar.Ayrıca işletmeler tüketicilere ,müşterilere ,çalışanlara ve rakiplerine karşı bilerek yanıltıcı ,aldatıcı olmamalıdır.Alıcılar satıcılara ,borç verenlar borç alanlara güvenmelidir.Eğer işletme piyasadaki içtenliğini ve doğruluğunu koruyamazsa işletmenin inanırlığı kalmaz. İletişim : İletişim bilginin akışı ve paylaşımıdır.İletişimde ortaya çıkan etik sorunlar reklam mesajları,ürün güvenliğine ilişkin bilgiler ,çevre kirliliği,çalışma koşulları gibi birçok konuyu kapsar.Yanlış ya da aldatıcı iletişim bir örgüte karşı müşterinin güvenini yok eder?
