OSMAN ÖCAL


Âşık Bacı


   Yakın akrabalarımıza hitap sözcüklerinin bazılarını çok zaman akraba olmayan hatta tanımadığımız kişiler için de kullanırız. Yaşça kendimizden büyük olan erkeklere amca veya dayı diye hitap ederiz. Kadınlar için ise hala teyze sözcükleri yanında genelde kız kardeşlerimiz için kullandığımız ?bacı´ sözcüğünü kullanırız.

   ?Âşık Bacı´ dememizdeki maksat budur. O dönemde bazı erkek yaşlılarımızdan Arapça veya Türkçe okuyup yazıyor olanları olsa da Âşık Bacı dar ve eğitimsiz bir kültür çevresinde 1900´lü yılların başında doğup, 1987´de ve 80 yaşın üzerinde ebedi âleme intikal etmiş bir büyüğümüzdür. İslam inancıyla beraber kadının yerinin eşikten içeri olduğu bir kültür çevresinde hala eski Türk kültürünün izlerinin devam ediyor olmasındandır ki kendi çevremizde kadının erkeğinin yanında olduğu bir dönemde yaşadı Âşık Bacı.

   Derler ki; ??Yiğit lakabıyla anılır´´ Âşık sözcüğü asıl adı Cemile Yücel olan bu yiğit Türk kadının lakabıdır. Diğer taraftan âşık lakabının babasında da olduğu söylenir ki bazen Âşşığın Kızı, kardeşine de Âşşığın İsmail derlerdi. Genel anlamda halk aşığı erkeklerin aldığı veya verildiği bu lakap az da olsa kadınlar içinde verilmiştir. İşte Cemile Yücel de bu kadınlarımızdan bir tanesidir.

   Öyle inanıyorum ki, kültürlü bir çevrede yaşamış ve okur-yazar birisi olsa idi kendinden sonraki, kuşaklar için Türk edebiyatında adından söz ettirebilen bir büyüğümüz olurdu. Âşık Bacının özelliği Türk halk şiirinin âşıklık geleneğinden gelen destan, ağıt, taşlama, güzelleme, koçaklama gibi birçok değişik türünde doğaçlama olarak şiirler söylemesidir. Doğaçlama diyoruz çünkü karşılaştığı bir olay karşısında anında söyleyip geçerdi. ?Falancaya bir türkü yak´ denildiği zaman anında bir türkü yakardı.

   Kendisi okur-yazar olmadığı gibi söylediği değişler birileri tarafından da yazıya geçirilmiş değildir. Ancak şiirlerini söylediği an yanında bulunanlar tarafından ezbere alınmış ise ne ala yoksa gün yüzüne çıkmayacak şekilde yok olup gittiler maalesef.

   O dönemde bölgemizde derlemeler yapanlar veya köyümüzde aydın insanlar olsa idi inanıyorum ki söylediği şiirlerin tamamı olmasa da birçoğu kurtarılabilirdi. Aradan uzun yıllar geçmesine rağmen biz yine de yakın çevresi tarafından eksik veya tam olarak ezbere alınıp unutulmayan birkaç şiirini gün yüzüne çıkarmaya çalışacağız.

   Vereceğimiz örnek ezbere alınanlar tarafından ekleme olmasa bile yöresel sözcük değişimi, mısra veya dörtlük eksikliği bulunması söz konusu olabilir. Çünkü uzun yıllar tekrarlanmayan ezberler unutulması kaçınılmazdır.

   Köyün üst kısmında çok sayıda küçük dereciklerden de beslenen iki kuru çay bulunmaktadır. Fazla yağmur yağdığı zaman bu kuru çaylarda büyük seller oluşur ve özellikle bağ bahçe olarak kullandığımız araziye içinden geçerken taşkınlar yapar ve sürüklediği taşları da taştığı yerlere bırakarak büyük zararlar ortaya çıkarır.

    Yine böyle bir sel ve taşkın sonunda çay kenarında bulunan Âşık Bacının üzüm bağına büyük zarar verir. O an içinden gelenleri söyler. Bu dörtlükler gelini Nuriye Yücel´den derlenmiştir.

 

??Irmağın üstünden bir bulut kalktı

Bağımı bahçemi koymadı yıktı

Bandırdığım üzüm selinen aktı

Aman ha Allah´ım sen imdat eyle

 

Kızıldere orta dere karıştı

Aldı bağımı da kime danıştı

Sanki radyo Allah ile konuştu

Aman ha Allah´ım sen imdat eyle

 

Yavrum (Bekir) küçük koşamıyo kömüşü

Ansızın geldi de Allah´ın işi

Kaldıramam yerden küçük bir taşı

Aman ha Allah´ım sen imdat eyle´´

   Tanınmış büyük ozanların bazı şiirlerinde de görüldüğü gibi söylendiği anda yazıya geçirilmemiş ve halk tarafından ezberlenerek dilden dile dolaşan şiirlerde eksiklik veya değişiklik söz konusu olduğu gibi Âşık Bacının yukarıdaki şiirinin büyük bir ihtimalle bir başka sürümü son mısraları eksik şu dörtlükler de Dursun Yalçın aracılığı ile Güner Yalçın´dan derlenmiştir. Yukarıdaki derlemede bulunan dörtlükler alınmamıştır.

??Orta dereden akıyor seller

Aldı bağımı gülüyor eller .

Böyle bir kadere acep ne derler

????????????..

 

Deneklerim taş altında yatıyor .

Goruklarım mırıklara batıyor .

Adamı olan selliğini dutuyor

????????????..´´

  • Cumartesi 23.2 ° / 8.3 ° Bölgesel düzensiz yağmur yağışlı
  • Pazar 19.8 ° / 6.7 ° Güneşli
  • Pazartesi 22.2 ° / 7.7 ° Güneşli